[125] น จ สกสญฺญีติ อิมินา ปน ปรปริคฺคหิตํ วตฺถุ กถิตํฯ น จ วิสฺสาสคฺคาหี, น จ ตาวกาลิกนฺติ อิมินา ปน ปรปริคฺคหิตสญฺญา กถิตาฯ น วิสฺสาสคฺคาหิตาติ วิสฺสาสคฺคาเหน อคฺคหิตภาโวฯ น ตาวกาลิกตาติ ปจฺฉา ทาตพฺพตํ กตฺวา อคฺคหิตภาโวฯ อนชฺฌาวุตฺถกนฺติ ‘‘มเมท’’นฺติ ปริคฺคหวเสน อนชฺฌาวุตฺถกํ อรญฺเญ ทารุติณปณฺณาทิฯ ฉฑฺฑิตนฺติ กฏฺฐหาราทีหิ อติภาราทิตาย อนตฺถิกภาเวน อรญฺญาทีสุ ฉฑฺฑิตํฯ ฉินฺนมูลกนฺติ นฏฺฐํ ปริเยสิตฺวา อาลยสงฺขาตสฺส มูลสฺส ฉินฺนตฺตา ฉินฺนมูลํฯ อสามิกนฺติ อนชฺฌาวุตฺถกาทีหิ ตีหิ อากาเรหิ ทสฺสิตํ อสามิกวตฺถุฯ อุภยมฺปีติ ยถาวุตฺตลกฺขณํ อสามิกํ อตฺตโน สนฺตกญฺจฯ

อาปตฺติเภทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อนาปตฺติเภทวณฺณนา

[131] ยาย เสยฺยาย สยิโต กาลํ กโรติ, สา อนุฏฺฐานเสยฺยา นามฯ ‘‘จิตฺเตน ปน อธิวาเสตี’’ติ วุตฺตมตฺถํ วิภาเวตุํ ‘‘น กิญฺจิ วทตี’’ติ วุตฺตํฯ ปากติกํ กาตุนฺติ ยตฺตกํ คหิตํ ปริภุตฺตํ วา, ตตฺตกํ ทาตพฺพนฺติ วุตฺตํ โหติฯ

ปฏิทสฺสามีติ ยํ คหิตํ, ตเทว วา อญฺญํ วา ตาทิสํ ปุน ทสฺสามีติ อตฺโถฯ สงฺฆสนฺตเก สงฺฆํ อนุชานาเปตุมสกฺกุเณยฺยตฺตา กสฺสจิ วตฺถุโน อนนุชานิตพฺพโต จ ‘‘สงฺฆสนฺตกํ ปน ปฏิทาตุเมว วฏฺฏตี’’ติ วุตฺตํฯ

ตสฺมิํเยว อตฺตภาเว นิพฺพตฺตาปีติ ตสฺมิํเยว มตสรีเร อุปฺปนฺนาปิฯ วินีตวตฺถูสุ สาฏกตณฺหาย ตสฺมิํเยว มตสรีเร นิพฺพตฺตเปโต วิยาติ ทฏฺฐพฺพํฯ รุกฺขาทีสุ ลคฺคิตสาฏเก วตฺตพฺพเมว นตฺถีติ มนุสฺเสหิ อปริคฺคหิตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ สเจ ปน ตํ อารกฺขเกหิ ปริคฺคหิตํ โหติ, คเหตุํ น วฏฺฏตีติฯ

อนาปตฺติเภทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปทภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปกิณฺณกกถาวณฺณนา

ทารุขณฺฑาทีสุ ‘‘ภาริยมิทํ, ตฺวํ เอกปสฺสํ อุกฺขิปาหิ, อหํ เอกปสฺสํ อุกฺขิปามี’’ติ อุภเยสํ ปโยเคน เอกสฺส วตฺถุโน ฐานาจาวนํ สนฺธาย ‘‘สาหตฺถิกาณตฺติก’’นฺติ วุตฺตํฯ อิทญฺจ กายวาจานํ อีทิเส ฐาเน องฺคภาวมตฺตทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ ยาย ปน เจตนาย สมุฏฺฐาปิโต ปโยโค สาหตฺถิโก อาณตฺติโก วา ปธานภาเวน ฐานาจาวนํ สาเธติ, ตสฺสา วเสน อาปตฺติ กาเรตพฺพาฯ อญฺญถา สาหตฺถิกํ วา อาณตฺติกสฺส องฺคํ น โหติ, อาณตฺติกํ วา สาหตฺถิกสฺสาติ อิทํ วิรุชฺฌติฯ

ปกิณฺณกกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

วินีตวตฺถุวณฺณนา

[132] วินีตวตฺถูสุ สนฺธาวตีติ สุฏฺฐุ ธาวติฯ วิธาวตีติ วิวิธา นานปฺปกาเรน ธาวติฯ กายวจีทฺวารเภทํ วินาปีติ กายโจปนํ วจีเภทญฺจ วินาฯ ปฏิสงฺขานพเลนาติ ตถาวิธจิตฺตุปฺปาเท อาทีนวปจฺจเวกฺขณพเลนฯ

[135] ปุจฺฉาสภาเคนาติ ปุจฺฉานุรูเปนฯ นิรุตฺติ เอว ปโถ นิรุตฺติปโถ, ตสฺมิํ นิรุตฺติปเถฯ เตนาห ‘‘โวหารวจนมตฺเต’’ติฯ

[137] ยถากมฺมํ คโตติ อิมินา ตสฺส มตภาวํ ทสฺเสติฯ อพฺภุณฺเหติ อิมินาปิ วุตฺตเมว ปริยายนฺตเรน วิภาเวตุํ ‘‘อลฺลสรีเร’’ติ วุตฺตํฯ วิสภาคสรีเรติ อิตฺถิสรีเรฯ วิสภาคสรีรตฺตา อจฺจาสนฺเนน น ภวิตพฺพนฺติ อาห ‘‘สีเส วา’’ติอาทิฯ วฏฺฏตีติ วิสภาคสรีเรปิ อตฺตนาว วุตฺตวิธิํ กาตุํ สาฏกญฺจ คเหตุํ วฏฺฏติฯ เกจิ ปน ‘‘กิญฺจาปิ อิมินา สิกฺขาปเทน อนาปตฺติ, อิตฺถิรูปํ ปน อามสนฺตสฺส ทุกฺกฏ’’นฺติ วทนฺติฯ

[138] กุสํ สงฺกาเมตฺวาติ กุสํ ปริวตฺเตตฺวาฯ กูฏมานกูฏกหาปณาทีหีติ อาทิ-สทฺเทน ตุลากูฏกํสกูฏวญฺจนาทิํ สงฺคณฺหาติฯ